Kavramlar Terimler

Kavram, Türk Dil Kurumu sözlüğünde nesnelerin ya da olayların ortak özelliklerini kapsayan ve bir ortak ad altında toplayan genel tasarımlar olarak nitelenmektedir. Vikipedia’da bu soyut tasarımların benzer olan olguları gruplandırmak için kullanılan bir sınıflamaya yaradığı belirtilmekte ve kavramların dille ifade edilme haline ise terim dendiği vurgulanmaktadır. Başka bir deyişle kavramlar nesnelerin soyut tasavvurları iken, bu tasavvurların dildeki karşılıkları ise terim olarak adlandırılmaktadır.

Kavram; obje ve olayların yaygın veya benzer özelliklerine göre sınıflandırılarak diğer objelerden ayrılması olarak da tanımlanmaktadır (Bruner, 1966).

Kavramlar ile ilgili yeni yaklaşımlara göre sözlüksel olanlar dâhil çoğu kavram karmaşık temsillerden oluşmaktadır. Teknoloji ve transfer süreçleri ve bunlarla ilgili yapılanmalar da kuşkusuz karmaşık kavramlar kümelerinden biridir. Bu açıklamalar ışığında; Teknoloji Transfer Arayüzlerinin faaliyetlerinde ve süreçlerinde geçen bazı terim ve kavramlar için tanımlar aşağıda yer alan açıklamalarla sınırlı olmamak üzere ve kullanım yerlerine göre farklılıklar gösterebilecekleri hatırlatmasıyla aşağıda paylaşılmaktadır. Birçok tanımda tek bir kaynak yerine bir çok kaynaktan faydalanılarak geliştirmeler yapıldığından kaynaklara yer verilmemiştir.

Fikir Ürünleri; markalar, inovasyon dahil buluşlar, endüstriyel tasarımlar, entegre devre topografyaları, internet alan adları, eserler, veri tabanları, bilgisayar yazılımları ile açıklanmamış bilgilerin korunması şeklinde tariflenebilecek ticari sır ve benzeri diğer fikir ürünleri (Dericioğlu, 2015),

Fikri Haklar; yaratıcısının yaratmış olduğu fikir ürünlerinin korunması ve/veya bu kapsamdaki sözleşmeler ile gelen haklar (Dericioğlu, 2015),

Teknoloji; sistematik bilgi, teknik, metot ve ya yaklaşımların bir problemin çözümü ya da endüstriyel bir uygulama için bilim ve mühendislikle yakın ilişkili şekilde uygulanması,

Teknolojik Yenilik; yeni bulunmuş ve ya önemli ölçüde geliştirilmiş bir teknolojinin ekonomik değer taşıyan bir ürün, işlem ve ya hizmet olarak sunulması, (Betz, 2013),

Teknoloji Transferi; üniversitenin ve/veya araştırmacılarının sahip olduğu teknoloji, bilgi, birikim, know-how, tasarım, üretim yöntemleri ve sistemlerinin; faydaya ve ekonomik değere dönüşümünü temin etmek için veya daha da gelişmesini ve yeni ürünler, uygulamalar, malzemeler ve prosesler yaratılmasını sağlamak amacıyla sözleşme temelli bir ilişki ile 3. Taraflara devredilmesi ya da kullanımına müsaade edilmesi,

>Buluş; bir şeyi yapmak için işlevsel bir yol yaratılması (Betz, 2013)

İnovasyon; yeni ya da önemli ölçüde geliştirilmiş ürünün (mal ya da hizmet), ve ya sürecin, yeni bir pazarlama ve ya organizasyonel metodun iş süreçlerine, iş yeri organizasyonuna ve ya dış ilişkilere uygulanması (Oslo Kılavuzu 2005).

Bilginin Ticarileşmesi; üniversitenin ve/veya araştırmacılarının sahip olduğu bilgi setinin gelir sağlayacak şekilde endüstriyel ve/veya ticari bir amaç için uygulanması ve/veya sözleşme temelli bir ilişki ile kullanımına müsaade edilmesi,

Teknoloji Geliştirme ve İnovasyon ekosistemi; üniversite, sanayi, finans sağlayıcılar gibi pek çok aktörün birbirleriyle etkileşmesinin ve karşılıklı ilişkilerinin etkisiyle zaman içinde kendi kendine sürekli dönüşümünün ve gelişiminin bir sonucu olarak değerli yeniliklerin, buluşların ortaya çıkmasına neden olan ortam ve süreçler şeklinde kendini belli eden sistem,

Kuluçkalık; teknoloji odaklı yeni girişimlerin (start-up) başarılı bir şekilde gelişmesini hızlandıracak şekilde bir dizi kaynak ve servis destekleri sağlamak için kurulmuş yapılar,

Teknoloji Transfer Arayüzleri; üniversite-sanayi etkileşiminden doğan değeri maksimize etmek üzere teknoloji transferi süreçleri bakımından kendilerine özgü fonksiyonları yerine getirmek ve üniversite ile sanayi arasında arayüz vazifesi görmek üzere kurulan kurumsal mekanizmalar,

Teknoloji Transfer Ofisi; teknoloji transferi süreçlerini esas alarak;

• Üniversite ya da araştırma kurumlarının entelektüel değerlerinin özellikle de fikri haklar varlıklarının belirlenmesi, bu varlıkların hukuksal koruma işlemlerinin takibi ve bunlardan doğan hakların diğer yapılara özellikle de sanayiye lisanslama şeklinde transferi ile ticarileştirme süreçlerinin yönetilmesi,
• Genellikle üniversite ya da araştırma kurumu mensubu ve ticarileşme potansiyeli yüksek bir fikrin ya da buluşun sahibi olan araştırmacıya; şirket kurarak (spin-out) bu süreç sonunda yüksek ekonomik değer sağlanmasına aracılık etmek üzere, fikri haklar yönetimi, sermaye temini, kuluçkalık ya da teknoparklarda yer, hukuksal işlemler, iş geliştirme ve pazarlama gibi danışmanlık hizmetleri sağlanması,
• Sanayi kuruluşunun spesifik teknoloji gereksinimini tespit ederek, bunun üniversite ya da araştırma kurumundan kontrat bazlı Ar-Ge çalışması sonucu teknoloji transferi şeklinde temin edilmesi
• Bu faaliyetlerin tanıtımı ve yaygınlaştırılması için gerekli etkinliklerin yürütülmesi süreçlerinde ya da bunların bir kısmında uzmanlaşmış, bu süreçleri profesyonel bir yaklaşımla ele alan, bir ya da birden çok üniversite ya da araştırma kuruluşuyla doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkili kurumsal mekanizmalar,

Teknopark; bir veya birden fazla üniversite ve araştırma merkezi ile resmi veya faaliyet bazında ilişkili, bünyesinde bilgiye ve ileri teknolojilere dayalı sanayi firmalarının kurulup gelişmesini teşvik etmek üzere tasarlanmış, içinde yer alan kiracı firmalara, teknoloji transferi ve iş idaresi konularında destek sağlayacak bir yönetim işlevine sahip, teşvik ve mülkiyete dayalı girişim (IASP,2002),

(Not: Bu tür yapılanmalar için farklı ülkelerde farklı terimler kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları şunlardır; Bilim Parkı (Science Park), Araştırma Parkı (Research Park), Teknoloji Parkı (Technology Park), Bilim ve Teknoloji Parkı(Science and Technology Park), İnovasyon Merkezi (İnnovation Centre), Teknopol(Technopole), İleri Teknoloji Parkı (High-Tech Park), Teknopark(Technopark))

Start-up; teknoloji odaklı yeni girişim,

Spin-out; üniversite ya da araştırma kuruluşu bünyesinde yapılan araştırma sonuçlarından elde edilen ve bu kurumlara ait olan fikri hakkın ticarileşmesi amacıyla fikri hak kullanımının hisse karşılığı araştırıcıya ya da bu konuda yetkin bir kişiye devredilmesi yoluyla kurulan yeni girişim,

Spin-off; bir büyük şirketin bünyesindeki bir faaliyetinin o konuda uzman bir çalışanınca yürütülmesi için hisse ve/veya kaynak, yönetim vb. desteklerle çalışana kurdurulan yeni şirket,

Bu üç kavram arasında ki ana kuruluşla hisse/kaynak paylaşımı ve alınan destek eksenlerine göre temel farklar aşağıda sunulmaktadır.

Mentörlük; yönetim sistemleri ve stratejik planlama konularında yetkin kişilerce işe yeni başlayan kişi ya da firmalara başarılı olmaları için öğrenme ve deneyim aktarmayı ve yüz yüze bir araya gelmeyi de kapsayacak biçimde ve hedeflenen gelişim evresine ulaşıncaya kadar rehberlik sağlanması,

Koçluk; belirli bir seviyedeki firmaya ya da kuruma spesifik bir konuda belirlenmiş bir hedefe ulaşmasında profesyonel olarak destek verilmesi,

Danışmanlık; kurum ve kuruluşa ihtiyaç duyduğu özel bir alanda ya da konuda gerektiğinde işin yapılmasını da kapsayacak şekilde profesyonel hizmet sunulması,

Teknoloji Değerleme; teknolojinin kapsama alanı ve buna göre içerdiği yenilikleri ve fırsatları da dikkate alacak şekilde bilimsel ve teknik metodlar kullanılarak yapılan değerlendirme sonucu değerinin belirlenmesi işlemi,

Proje Pazarı; yeni proje işbirliği teklifleri başlatılması ve/ya yeni ortaklıklar kurmak için yapılan etkinlikler.

Kaynak: Mahmut Kiper, Teknoloji Transfer Süreçlerinde Sıkça Kullanılan Bazı Kavramlar/Terimler, ARİNKOM TTO Temmuz 2015